Phương pháp phục hồi cho người đột quỵ

Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ, có khoảng 10% những người sống sót sau đột quỵ hồi phục gần như hoàn toàn, 10% khác cần được chăm sóc trong viện dưỡng lão hoặc cơ sở chăm sóc dài hạn khác, 1/4% phục hồi với những khiếm khuyết nhỏ, 40% bị suy giảm chức năng từ trung bình đến nặng.

Phục hồi chức năng sau đột quỵ là gì?

Phục hồi chức năng sau đột quỵ là giúp người bị đột quỵ học lại các kỹ năng bị mất đột ngột khi một phần não bị tổn thương. Điều quan trọng trong phục hồi chức năng là bảo vệ cá nhân khỏi sự xuất hiện về các vấn đề y tế mới, bao gồm viêm phổi, nhiễm trùng đường tiết niệu, chấn thương do ngã hoặc hình thành cục máu đông gây tắc nghẽn mạch máu ở chân, phổi.

Nghiên cứu cho thấy, yếu tố quan trọng nhất trong bất kỳ chương trình phục hồi chức năng thần kinh nào là cần hướng dẫn cẩn thận cho người bệnh việc thực hành lặp đi lặp lại khi học một kỹ năng mới, chẳng hạn như chơi piano. Chương trình phục hồi chức năng thần kinh phải được tùy chỉnh phụ thuộc vào những kỹ năng bị suy giảm do đột quỵ, chẳng hạn như yếu, liệt, kém phối hợp động tác, khó đi lại, mất cảm giác, các vấn đề về hoạt động bàn tay, mắt nhìn kém hoặc khó nói hoặc khó hiểu.

Nghiên cứu sử dụng công nghệ hình ảnh tiên tiến cho thấy, các chức năng trước đây nằm trong vùng não tổn thương sẽ di chuyển đến các vùng não lành khác và thực hành giúp thúc đẩy quá trình tua lại của các mạch não (gọi là sự dẻo dai thần kinh). Phục hồi chức năng cũng dạy những cách mới để làm quen với để những khuyết tật còn lại của người bệnh. Ví dụ, người bệnh có thể cần học cách tắm và mặc quần áo chỉ bằng một tay hoặc cách giao tiếp hiệu quả với các thiết bị hỗ trợ nếu khả năng sử dụng ngôn ngữ bị ảnh hưởng.

Các phương pháp giúp người bệnh phục hồi sau đột quỵ

Mức độ nghiêm trọng của biến chứng đột quỵ và khả năng hồi phục của mỗi người rất khác nhau. Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng những người tham gia vào một chương trình phục hồi chức năng đột quỵ tập trung, hoạt động tốt hơn hầu hết những người không được phục hồi chức năng đột quỵ.

Người bệnh có thể được áp dụng các phương pháp sau để phục hồi chức năng sau đột quỵ:

1. Các hoạt động thể chất

• Bài tập kỹ năng vận động: Những bài tập này có thể giúp cải thiện sức mạnh và sự phối hợp của cơ bắp. Bên cạnh đó, người bệnh cũng có thể được hướng dẫn liệu pháp để tăng cường khả năng nuốt của mình.
• Bài tập vận động: Người bệnh có thể học cách sử dụng các thiết bị hỗ trợ di chuyển, chẳng hạn như khung tập đi, gậy chống, xe lăn hoặc nẹp mắt cá chân. Nẹp mắt cá chân có thể giúp ổn định và tăng cường sức mạnh cho mắt cá chân nhằm nâng đỡ trọng lượng cơ thể trong khi người bệnh tập đi lại.
• Phương pháp điều trị vận động cưỡng bức CIMT: Trong khi người bệnh tập cử động chi bị ảnh hưởng để giúp cải thiện chức năng của chi đó thì chi không bị ảnh hưởng sẽ được hạn chế. Liệu pháp này đôi khi được gọi là liệu pháp sử dụng cưỡng bức.
• Phương pháp phục hồi Tầm vận động ROM: Một số bài tập và phương pháp điều trị có thể làm dịu tình trạng căng cơ (co cứng) và giúp người bệnh lấy lại phạm vi vận động.

Các hoạt động thể chất được hỗ trợ bởi công nghệ có thể bao gồm:

• Chức năng kích thích điện: Điện được áp dụng để làm co các cơ bị suy yếu để phục hồi.
• Công nghệ robot: Các thiết bị robot có thể hỗ trợ các chi bị suy giảm thực hiện những chuyển động lặp đi lặp lại, từ đó giúp các chi lấy lại sức mạnh và chức năng.
• Công nghệ không dây: Máy theo dõi hoạt động có thể giúp người bệnh tăng cường hoạt động sau đột quỵ.
• Thực tế ảo: Đây là phương pháp sử dụng trò chơi điện tử và các liệu pháp dựa trên máy tính khác liên quan đến việc tương tác với môi trường thời gian thực và mô phỏng.

2. Các hoạt động nhận thức và cảm xúc

Hoạt động nhận thức là một dạng hoạt  động tinh thần,  không  làm  biến đổi các vật thể thực, quan hệ thực. Nó chỉ phản ánh các sự vật, quan hệ bằng các biểu tượng, khái niệm, hình ảnh.

• Liệu pháp điều trị rối loạn nhận thức: Liệu pháp nghề nghiệp và liệu pháp ngôn ngữ có thể giúp phục hồi người bị mất các khả năng nhận thức, chẳng hạn như trí nhớ, xử lý, giải quyết vấn đề, kỹ năng xã hội, khả năng phán đoán và nhận thức về an toàn.
• Liệu pháp điều trị rối loạn giao tiếp: Liệu pháp ngôn ngữ có thể giúp người bệnh lấy lại các khả năng đã mất trong việc nói, nghe, viết và hiểu.
• Đánh giá và điều trị tâm lý: Khả năng điều chỉnh cảm xúc của người bệnh có thể được kiểm tra. Người bệnh cũng có thể được tư vấn hoặc tham gia vào một nhóm hỗ trợ.
• Thuốc: Bác sĩ có thể đề nghị một loại thuốc chống trầm cảm hoặc một loại thuốc ảnh hưởng đến sự tỉnh táo, kích động hoặc cử động cho người bệnh.

Các liệu pháp thử nghiệm bao gồm:

• Kích thích não bộ không xâm lấn: Một số nhà nghiên cứu ứng dụng các kỹ thuật như kích thích từ xuyên sọ đã ghi nhận vài trường hợp thành công trong việc cải thiện các kỹ năng vận động cho người bị đột quỵ.
• Các liệu pháp sinh học: Những liệu pháp như kích thích hồi phục thần kinh sau đột quỵ bằng các liệu pháp tế bào hiện đang trong giai đoạn nghiên cứu và thử nghiệm tại Mỹ.
• Phương pháp điều trị thay thế: Như xoa bóp, liệu pháp thảo dược, châm cứu và liệu pháp oxy đang được các nhà nghiên cứu đánh giá hiệu quả.

Hoạt động  nhận  thức và cảm xúc  có cả ở mức độ kinh nghiệm  thực tiễn, có cả ở mức độ lí luận khoa học.

3. Phòng ngừa tái đột quỵ

Theo số liệu của Viện Quốc gia về Rối loạn Thần kinh và Đột quỵ Hoa Kỳ (NINDS), có khoảng 200.000 ca đột quỵ tái phát mỗi năm ở Mỹ xảy ra ở những người trước đó từng bị đột quỵ.

• Nghiên cứu gần đây cho thấy, đã có những cải thiện trong việc ngăn ngừa một cơn đột quỵ khác thông qua việc điều chỉnh lối sống kết hợp với các biện pháp can thiệp bằng thuốc. Một số yếu tố nguy cơ quan trọng nhất có thể ngăn ngừa đột quỵ hay tai biến mạch máu não tái phát bao gồm:
• Kiểm soát huyết áp cao (tăng huyết áp): Tăng huyết áp là yếu tố nguy cơ cao nhất của đột quỵ. Những người sống sót sau đột quỵ cần được bác sĩ theo dõi và đưa huyết áp trở về mức bình thường. Theo đó, người bệnh có thể cần thay đổi chế độ ăn uống và/hoặc dùng các loại thuốc được kê đơn để giúp điều chỉnh huyết áp về mức mục tiêu điều trị.
• Bỏ thuốc lá: Hút thuốc lá làm tăng đáng kể nguy cơ đột quỵ và có liên quan đến sự tích tụ các mảng xơ vữa trong động mạch. Thuốc lá cũng làm tăng huyết áp và làm cho máu đặc hơn và dễ đông hơn.
• Tập thể dục thường xuyên và duy trì cân nặng: Béo phì và ít vận động có liên quan đến tăng huyết áp, tiểu đường và bệnh tim. Thừa cân làm tăng đáng kể nguy cơ đột quỵ do thiếu máu cục bộ.
• Giảm mức mỡ máu (cholesterol): Cholesterol cao có thể dẫn đến sự tích tụ các chất béo (xơ vữa động mạch) trong mạch máu, làm giảm lượng máu và oxy lên não.
• Kiểm tra bệnh tim: Các rối loạn tim thông thường có thể dẫn đến các cục máu đông gây tắc nghẽn các mạch máu não. Trường hợp này, người bệnh có thể cần dùng thuốc để giúp ngăn ngừa sự hình thành cục máu đông.
• Quản lý bệnh tiểu đường: Bệnh tiểu đường có thể gây ra những thay đổi phá hủy trong các mạch máu khắp cơ thể, bao gồm cả não. Tổn thương não thường nghiêm trọng và lan rộng hơn khi lượng đường huyết cao. Việc điều trị bệnh tiểu đường có thể trì hoãn sự khởi phát của các biến chứng làm tăng nguy cơ đột quỵ.
• Những yếu tố có thể ảnh hưởng đến kết quả của quá trình phục hồi chức năng sau đột quỵ

Quá trình phục hồi chức năng sau đột quỵ như thế nào có thể phụ thuộc vào các yếu tố bao gồm:

• Mức độ nghiêm trọng và mức độ tổn thương của não.
• Tuổi tác: Mức độ phục hồi thường tốt hơn ở người trẻ so với người già.
• Mức độ tỉnh táo: Một số trường hợp đột quỵ làm suy giảm khả năng duy trì sự tỉnh táo của một người hoặc khả năng hợp tác tham gia vào các hoạt động phục hồi chức năng.
• Cường độ của chương trình phục hồi chức năng.
• Mức độ nghiêm trọng của các bệnh lý kèm theo.
• Môi trường trong gia đình: Các bổ sung như tay vịn cầu thang và thanh vịn có thể tăng tính độc lập và an toàn ở nhà cho người bệnh.
• Môi trường làm việc: Các điều chỉnh tạo môi trường an toàn và vị trí công việc phù hợp giúp người bệnh phát huy năng suất công việc tốt nhất.
• Sự hợp tác giữa gia đình và bạn bè: Gia đình hỗ trợ và mạng xã hội có thể là một yếu tố rất quan trọng trong việc phục hồi chức năng, thường kéo dài trong nhiều tháng.
• Thời gian phục hồi: Nói chung, bắt đầu càng sớm thì cơ hội lấy lại các kỹ năng và chức năng đã mất và khả năng phục hồi thành công càng lớn.

Nội dung liên quan